Bebeğinizin ilk kelimelerini duymak için sabırsızlanıyor musunuz?
İlk kez ebeveyn olanların sıkça sorduğu bir soru: Bebekler ne zaman konuşmaya başlar? İnanması zor olabilir ama bebeğinizin karşılıklı iletişim yolculuğu, tahmin ettiğinizden daha önce başlar. İşte bebeklerin ne kadar inanılmaz olduğunun bir kanıtı daha: Bebekler, dil öğrenmeye doğumdan önce başlar! Bunun nedeni, bebeğin rahimdeyken konuşmanızı duyabilmesi ve konuştuğunuz dilin ritmine ve seslerine aşina olmasıdır. Aslında araştırmalar, hamileyken belirli kitapları okuyan annelerin bebeklerinin, doğduktan sonra bu kitapları duymayı tercih ettiğini göstermektedir. Bu tercih, artan emme hareketleriyle ölçülmüştür.
Ama bebekler tam olarak ne zaman konuşmaya, yani gerçek kelimeler söylemeye başlar? Bebeklerin konuşma basamakları, özellikle heyecan vericidir. Bebeklerin heceleme, kelimeler oluşturma ve sonunda bu kelimeleri cümleler halinde birleştirme sürecini izlemek çok özel ve keyiflidir. Tabii ki, her bebeğin gelişim yolu farklıdır, ancak dil gelişimleri sırasında dikkat edilmesi gereken bazı ortak sinyaller ve aşamalar vardır. Dahası, bebeklerin kelimeler oluşturmaya ve bağlantılar kurmaya başlamalarını teşvik etmenin yolları vardır.
Dil gelişimine dair detaylara hazır mısınız? Bebekler ne zaman hecelemeye başlar ve hangi kelimeleri önce duyabilirsiniz? Ne bekleyeceğinizi ve bebeğinizin belirli kilometre taşlarına ulaşmıyorsa ne yapmanız gerektiğini öğrenmek için okumaya devam edin.
Bebekler Ne Zaman Hecelemeye Başlar?
Bebekler konuşmayı öğrenmeden önce hecelemeye başlar. Bu, anlamsız gibi görünse de, sözel iletişimin temelidir. Evet, bu, bebeğinizin bir dili konuşma konusundaki ilk denemesidir. Heceleme, bebeğin gerçek konuşmaya hazırlık yapması için bir çeşit antrenman gibidir. “Bunların hepsi bir dil pratiğidir, çünkü bu heceler, ilk kelimelerinin temelini oluşturur,” diyor Marianella Casasola, PhD, Cornell Üniversitesi’ndeki Bebek Çalışmaları Laboratuvarı’nda bebekler üzerine araştırmalar yapan bir uzman. Heceleme genellikle iç geçirme ve mırlama seslerini içerir, bu sesler zamanla sessiz harf seslerine dönüşür.
Örneğin, bebek “m” sesini çıkarmaya başlayabilir. Bolca pratikle bu ses “ma” ya dönüşebilir ve bir bakmışsınız: “ma-ma.” Peki bebekler ne zaman hecelemeye başlar? Çoğu bebek, altı aylık süre içinde hecelemeye başlar ve dokuz aylık civarında birden fazla hece kullanmaya başlar. İşte daha yakından bir inceleme:
Altı Aylık
Yukarıda belirtildiği gibi, çoğu bebek altı aylıkken düzenli olarak hecelemeye başlar ve ba-ba, ma-ma ve da-da gibi sessiz harf ve sesli harf dizileri oluşturur. “İki dile maruz kalan bebekler, her iki dile uygun şekilde bile heceleyebilir,” diyor Casasola. Bu aşamada bebek, anlama dilini hızla kazanıyor, yani henüz konuşamasa da anlayabileceği bir dili öğreniyor.
Dokuz Aylık
Bu yaşa yaklaşan bebekler, birden fazla heceyi birleştirerek “ba-da-ma” gibi sesler oluşturmaya başlayabilir. Bu aşamada bebekler, söyleyebildiklerinden çok daha fazlasını anlarlar; çünkü bebeklerin kelimeleri ağızlarından çıkarmak için gerekli konuşma becerilerine sahip olmamaları ve belleğinden belirli bir kelimeyi çekmektense sadece anlamaları daha kolaydır.
Oniki Aylık
Yaklaşık altı aylıkken heceleme ve dil sesleriyle oynamaya başlamanın yanı sıra, bebekler ilk net kelimelerini dokuz ile on iki aylık dönem arasında söylerler. (Elbette, doğumdan itibaren sizinle kendi yollarıyla iletişim kurarlar—ağlayarak, guruldar, iç geçirir, mırlar ve iki aylık civarında gülümserler.)
“Mama” ve “Dada” gibi seslerin eridiği ilk kelimelere hazır olun. Bebekler ilk kelimelerini yaklaşık 12 aylıkken söyler ve 18 ay civarında daha net ve çok kelime kullanmaya başlarlar. İlk kelimeler, çocuğunuzun dünyasında en yaygın olan şeyler olacaktır. Örneğin yiyecekler (muz, elma, süt), oyuncaklar (top, bebek, araba), önemli insanlar (Anne, Baba, bir evcil hayvan veya kardeş adı) veya tanıdık rutinlerden kelimeler (daha, benim veya bitti gibi).
24 Aylık
On sekiz ila 24 aylık çocuklar, her gün yeni kelimeler öğrenmeye başladıkları hızlı bir büyüme döneminden geçer. Bu noktada çocuğun, 50 ila 100 kelimelik bir kelime dağarcığı olabilir. Uzmanlar, 100 kelimenin çocuk için bir dönüm noktası olduğunu, çocukların kelimeleri birleştirerek basit ifadeler oluşturmaya başladığı dönemi ifade ettiğini söylüyorlar. Bu cümleler iki veya üç kelimelik cümlelerle başlar (örneğin, “benim oyuncağım!”) ve yavaş yavaş daha karmaşık hale gelir.
36 Aylık
36 aylık olduğunda, çocuğunuz muhtemelen 200 veya daha fazla kelimelik bir kelime dağarcığına sahip olacaktır, ancak artık saymayı bırakmış olabilirsiniz. Bu yaştaki birçok çocuk, üç veya dört kelimelik cümleler kurabilir. Ayrıca, çocuğunuzun artık daha net konuştuğunu fark edeceksiniz; söylediklerinin en az %75’ini anlayabilmelisiniz, bu da tantrumların sayısını azaltmaya yardımcı olabilir (yaşasın!).
Bebeklere Konuşmayı Nasıl Öğretebilirsiniz?
“Bebekler, ihtiyaç duyduklarını elde etmek ve sizinle bağ kurmak için dil öğrenmeye doğuştan programlanmıştır,” diyor Casasola. “Anahtar, etkileşimde bulunmak ve eğlenmektir, çünkü her etkileşim onlara dil öğretmek için bir fırsattır.” Bebek dildeki seslere ve kelimelere ne kadar aşina olursa, onları denemeye o kadar istekli olacaktır. İşte bebeğinizle konuşmaya başlamanızı ve konuşmayı öğretmenizi sağlayacak bazı ipuçları:
-
Konuşun, konuşun ve daha çok konuşun
“Araştırmalar, çocuğunuzla ne kadar çok konuşursanız, öğrendikleri kelime sayısının o kadar fazla olduğunu göstermektedir. Bu yüzden onlarla basit bir şekilde konuşmak harikalar yaratır,” diyor Casasola. Nesneleri adlandırmak, bebeğin bir kelimeyi bir nesneyle ilişkilendirmesine yardımcı olur, özellikle de bebeğin ilgisini çeken bir nesne ise. Örneğin, bebek bir topa işaret ediyorsa, adını yüksek sesle söyleyin.
-
İsimleri zamir yerine kullanın
Bebeğin konuşmaya başlamasına yardımcı olmak için bir kişiye atıfta bulunurken, “O” yerine belirli bir isim kullanın. Örneğin, “Baba” diyerek daha somut bir ilişki kurmalarını sağlayabilirsiniz.
-
Kelimeleri açıkça telaffuz edin
Bebeğiniz dilin belirli seslerini otomatik olarak öğrenemez. Bu becerilerin öğrenilmesi gerekir. “yumurta” demeyi öğretmek için kelimeyi yavaşça ve açıkça heceleyin: “yuu-mur-taa.”
-
Şarkılar söyleyin ve tekerlemeler okuyun
Bebeklere şarkılar söylemek ve kitaplar okumak, eski bir gelenektir. “Müzik ve dil her zaman çok bağlantılı olmuştur,” diyor Susan Darrow. Bebeğinize şarkı söyleyin ve ritmik dil kullanımını destekleyin.
5. Kelimeleri Tekrarlayın
Bebeğinizin mırıldanması, odaklandığının ve öğrenmeye hazır olduğunun bir işareti olabilir. Onların mırıldanmalarına belirli kelimelerle karşılık verin ve bu kelimeleri birkaç kez tekrarlayın. Örneğin, bebek “mam mam” derken bir muz işaret ediyorsa, muza dokunun ve kelimeyi birkaç kez tekrar edin. Bu yöntem, kelimenin öğrenilmesine yardımcı olur.
6. Bebeğinize Yanıt Vermesi İçin Zaman Tanıyın
“Konuşmak bebekler için çok yenidir ve söylediklerinizi işlemeleri ve doğru yanıtı bulmak için ağızlarını nasıl hareket ettireceklerini düşünmeleri zaman alır,” diyor Dr. Wood. Bebekle konuşurken, küçük bir yanıt beklemek için aralar verin. Bu yanıt sözlü (sesler veya kelimeler) ya da sözsüz (göz hareketi veya jest) olabilir.
7. Ekranları Kapatın
Eğitici programlar bile olsa ekranlar, bebekle konuşmanın yerini tutamaz. Bir çalışma, 10 aylık bebeklerin canlı konuşmacılardan bazı Mandarince sesleri anlayabildiğini, ancak video izlerken bunu başaramadığını göstermiştir. İletişim, çocuklar için ödüllendiricidir çünkü sizinle bağ kurarlar ve ekran zamanından bunu elde edemezler.
8. Taklit Etmeyi Teşvik Edin
Bebekle birlikteyken yaptığınız şeyleri anlatın ve bunu yaparken belirli kelimeler kullanın. Örneğin, “Anne Defne’nin kahvaltısı için yumurta karıştırıyor. ‘Yumurta’ diyebilir misin?” Onun gözlerine bakın ve kelimeyi birkaç kez tekrar ederek sizi taklit etmesini teşvik edin. Ayrıca, bebeğin hareketlerini kelimelerle anlatabilirsiniz. (Örneğin: “Defne biberonu ağzına koyuyor.”)
Bebek Konuşmuyorsa Ne Yapmalısınız?
Bebeklerin dil becerilerini geliştirmeleri konusunda geniş bir -normal aralığı- olduğunu unutmayın. Bazen, bebeğiniz henüz konuşmuyor olabilir diye endişelenseniz de, birdenbire tüm öğrendiklerini bir araya getirip konuşmaya başlar. Sabırlı olun; her bebek kendi hızında öğrenir.
Aslında erkek bebekler, kızlara kıyasla dil becerilerini daha yavaş geliştirme eğilimindedir. Wood’a göre, erkek bebeklerin beyinleri daha çok tek taraflı çalışırken, kız bebeklerin beyinleri iki taraflı çalışır. Bu nedenle, kızlar genellikle daha hızlı sosyal ipuçlarını alabilirken, erkekler biraz daha yavaş olabilir. Ancak bu farklar 3 yaşına kadar tamamen kapanır.
Ne Zaman Yardım Alınmalı?
Bir “geç konuşan” nasıl tanımlanır? Bebeğin ilk kelimelerini söyleyip söylemediğini merak ediyor musunuz? Şu işaretlere dikkat edin:
- 7 aylıkken mırıldanmaya başlamadıysa veya sesler çıkarmıyorsa,
- 9 aylıkken ismine yanıt vermiyorsa,
- 15 aylıkken ilk kelimelerini söylemediyse ya da dil becerileri kaybolduysa,
- 24 aylıkken 25’ten az kelimesi varsa,
- 36 aylıkken çeşitli konuşma sesleri çıkarmakta zorlanıyorsa.
Erken teşhis, bebeğinizin gelişimini hızlandırabilir. Endişelerinizi doktorunuzla paylaşarak gerekli adımları atabilirsiniz. Unutmayın, her çocuk eşsizdir ve kendi hızında gelişir. Bebekler konuşmaya başladığında, yepyeni bir dünya keşfedersiniz. Şimdilik, onların çıkardığı küçük seslerin ve ilk kelimelerin tadını çıkarın.