BEBEĞİNİZİN İLK 3 YILI NEDEN BU KADAR ÖNEMLİDİR?
Tüm bebekler beyinlerinde milyarlarca nöron ile doğarlar... AMA bu nöronların çok azı gerçekten birbirine bağlıdır. Sanki her biri telefon etmeye çalışıyormuş gibi ama çok azı bağlanabiliyor! İşte tam burada devreye siz giriyorsunuz. Operatör sizsiniz. Sinyallerin beyinden iletilmesini ve bağlantı kurulmasını sağlamak size (ve diğer sevdiklerinize ve bakım verenlere) kalmış. Bunu nasıl başarabilirsiniz? Küçük çocuğunuza birçok kez tekrarlanan olumlu deneyim sunarsınız. Araştırmalar, bunu yapmanın -özellikle doğumdan 3 yaşına kadar- çocuğunuzun yeni bilgileri, yeni ortamları...ve hatta sevgiyi özümsemesini sağlayan sinir yolları yarattığını göstermiştir! Bu yazıda, çocuğunuzun muhteşem beyninin en erken yıllarında nasıl büyüyüp geliştiği ve sizin bu gelişimi nasıl destekleyebileceğiniz hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Bebeğinizin Beyni: Büyümeye Hazır!
Yenidoğan bebekler ağlamaktan ve iç çekmekten başka bir şey yapamayan küçük çaresiz varlıklar gibi görünseler de gerçek şu ki, hızla gelişen beyinleri fazla mesai yaparak sonunda kıkırdayabilmek, konuşabilmek, yürüyebilmek, koşabilmek, resim çizebilmek ve daha fazlasını yapabilmek için hazırlanıyor. Aslında, çocuğunuzun beyni hayatının ilk birkaç yılında her saniye 1 milyondan fazla yeni sinir bağlantısı (sinaps) oluşturuyor; bu, hayatın diğer zamanlarından daha fazla! Bu, bebeğinizin beyninin en esnek ve öğrenmeye en hazır olduğu ilk yıllarda olduğu anlamına geliyor.
Çocuğunuzun beyni ilk yılında iki katına çıkar!
Çocukların beyinleri 3 yaşına kadar yetişkin boyutunun yaklaşık %80'ine kadar büyümeye devam eder. 2 veya 3 yaşındayken beyin, yetişkinlikte sahip olacağı sinaps sayısının iki katına kadar çıkar.
3 yaşından sonra, bu beyin bağlantıları yavaş yavaş azalmaya başlar. Bu, küçük çocuğun beyin devrelerinin daha verimli hale gelmesine yardımcı olur.
5 yaşına gelindiğinde, bir çocuğun beyni %90 oranında büyümeyi tamamlamış olur.
Genetik ve Çevre
Çocukların beyinleri 3 yaşına kadar yetişkin boyutunun yaklaşık %80'ine kadar büyümeye devam eder. 2 veya 3 yaşındayken beyin, yetişkinlikte sahip olacağı sinaps sayısının iki katına kadar çıkar.
3 yaşından sonra, bu beyin bağlantıları yavaş yavaş azalmaya başlar. Bu, küçük çocuğun beyin devrelerinin daha verimli hale gelmesine yardımcı olur.
5 yaşına gelindiğinde, bir çocuğun beyni %90 oranında büyümeyi tamamlamış olur.
Genetik ve Çevre
Bebeğinizin erken beyin gelişimi genetikten büyük ölçüde etkilenir. Genleri nöronları oluşturur ve temelde temel beyin bağlantılarını sağlar. Ancak genler tek başına etken değildir! Bunun yerine, bebeğinizin beyni çevresinden aldığı bilgilere göre kendini ayarlar ve adapte eder. Bebeğinizin sizden ve çevresinden aldığı tüm girdiler sinirsel aktiviteyi uyarır. Örneğin, ne kadar çok konuşursanız, yüksek sesle okursanız ve şarkı söylerseniz, bebeğiniz o kadar çok duyar, bu da beyin bölgelerindeki sinapsların o kadar çok aktive olması anlamına gelir. Tüm tekrarlar daha güçlü sinapslar yaratır. Ve diğer taraftan, nadiren kullanılan sinapslar zayıflar.
Bebeğinizin Gelişen Beyninin İhtiyaç Duyduğu Şeyler
Bir çocuğun tomurcuklanan beyni, ihmalden ve aşırı veya kronik stresten uzak, güvenli bir ortamda en iyi şekilde büyür ve öğrenir. Ayrıca olmazsa olmazlar: duyarlı bakım verenler, bolca oyun ve iyi beslenme. İşte bebeğinizin beyninin doğumdan 3 yaşına kadar gelişmesine yardımcı olmak için yapabileceğiniz en önemli şeylerden bazıları. Duyarlı, Sevgi Dolu Ebeveynlik Amerika'nın önde gelen erken çocukluk gelişimi kar amacı gütmeyen kuruluşu Zero to Three'ye göre, bebeğin ilk üç yılında duygusal olarak besleyici ilişkiler, yaşam boyu sağlık ve refahın temelini oluşturur ve beyin gelişimini, sosyal-duygusal ve bilişsel becerileri önemli ölçüde etkiler.
Peki, ebeveyn-çocuk bağını besleyici yapan nedir?
Birincisi, küçük çocuğunuzun ihtiyaçlarını anlamak ve ardından uygun şekilde yanıt vermektir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne göre, bunu yapmak yalnızca bebeğinizin beynini beslemekle kalmaz, aynı zamanda beynini stresten korumaya da yardımcı olur. Bir bebeğin zihnini okumak ve her zaman tam olarak ihtiyaç duyduğu şeyi hemen sağlamak, eh, korkutucu olsa da, içiniz rahat olsun: Child Development dergisinde 2019'da yayınlanan bir çalışma, bebeğinizin ihtiyaçlarına yaklaşık yarısı kadar doğru bir şekilde yanıt vermenin, bebeğinizle bağ kurmada hala harikalar yarattığını buldu. Araştırmacılar, "Bebekler çok affedicidir" diye belirtti. "Mükemmel olmak zorunda değilsiniz, sadece yeterince iyi olmanız gerekiyor."
İyi Beslenme
Bebeğin beyin gelişiminde bir diğer önemli husus: Beslenmelerinin kalitesi. Örneğin, doğru miktarda kalori ve protein almayan bebekler ve küçük çocuklar fiziksel veya zihinsel olarak yeterince büyümezler. İyi beslenen küçüklerle karşılaştırıldığında, yetersiz beslenen bebeklerin beyinleri kelimenin tam anlamıyla daha küçüktür ve bunun sonucunda birçoğu daha yavaş dil ve ince motor gelişimi gibi kalıcı davranışsal ve bilişsel eksiklikler yaşar. Bebeğinizin diyetinin optimum beyin gelişimini desteklemesini sağlamanın bazı temel yolları şunlardır…
Mümkünse emzirin. Anne sütü, bebeğinizin büyüme ve gelişme ihtiyaçlarını her zaman karşılamak için emzirme boyunca sürekli değişecek şekilde benzersiz bir şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca, araştırmalar anne sütünün hem tam dönem hem de erken doğan bebeklerin nörolojik gelişimine özellikle yardımcı olduğunu göstermektedir.
Katı gıdaya geçtiğinizde sağlıklı bir çeşitlilik sunun. Çocuğunuz katı gıdalar tüketmeye başladığında, tüm besin temellerini karşılamak için çeşitli besleyici yiyecekler sunmak önemlidir. Bu, proteinlerin (balık dahil), tam tahılların, meyvelerin ve sebzelerin sağlıklı bir karışımı anlamına gelir. Küçük çocuklar için beyni güçlendiren yiyecekler hakkında daha fazla bilgi edinin.
Bebeğin beyin gelişiminde bir diğer önemli husus: Beslenmelerinin kalitesi. Örneğin, doğru miktarda kalori ve protein almayan bebekler ve küçük çocuklar fiziksel veya zihinsel olarak yeterince büyümezler. İyi beslenen küçüklerle karşılaştırıldığında, yetersiz beslenen bebeklerin beyinleri kelimenin tam anlamıyla daha küçüktür ve bunun sonucunda birçoğu daha yavaş dil ve ince motor gelişimi gibi kalıcı davranışsal ve bilişsel eksiklikler yaşar. Bebeğinizin diyetinin optimum beyin gelişimini desteklemesini sağlamanın bazı temel yolları şunlardır…
Mümkünse emzirin. Anne sütü, bebeğinizin büyüme ve gelişme ihtiyaçlarını her zaman karşılamak için emzirme boyunca sürekli değişecek şekilde benzersiz bir şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca, araştırmalar anne sütünün hem tam dönem hem de erken doğan bebeklerin nörolojik gelişimine özellikle yardımcı olduğunu göstermektedir.
Katı gıdaya geçtiğinizde sağlıklı bir çeşitlilik sunun. Çocuğunuz katı gıdalar tüketmeye başladığında, tüm besin temellerini karşılamak için çeşitli besleyici yiyecekler sunmak önemlidir. Bu, proteinlerin (balık dahil), tam tahılların, meyvelerin ve sebzelerin sağlıklı bir karışımı anlamına gelir. Küçük çocuklar için beyni güçlendiren yiyecekler hakkında daha fazla bilgi edinin.
Oyun zamanı
Oyun, bebek ve büyük çocukların beyin gelişimi için olmazsa olmazdır. Oyun yoluyla, küçükler çevrelerini keşfeder, şeylerin nasıl çalıştığını test eder, becerilerini uygular ve kararlar alırlar; bunların hepsi bebeğinizin beyin devrelerini güçlendirmeye ve genişletmeye yardımcı olur. Etki-tepki ve de taklitler bu beyin geliştirici oyunların büyük bir bölümünü oluşturur; örneğin, bebeğiniz aguladığında ve siz de agulayın. Ya da bebeğinize kocaman bir gülümseme gönderdiğinizde ve bebeğiniz de size aynısını gönderir. Bu ileri geri dans (daha sonra saklambaç ve el oyunları) küçük çocuğunuzun gelişen beyninin mimarisini şekillendirmeye yardımcı olur ve strese karşı bir tampon görevi görerek çocuğunuzun beyin gelişiminin bozulmasını önler.
Okuma
Bazen, ne hakkında konuştuğunuza dair hiçbir fikri olmayan minik bir bebeğe kitap okumak anlamsız görünebilir. Ancak öyle değil! Küçük çocuğunuz her okuduğunuzu duyduğunda, beynindeki zengin bir kelime ağına katkıda bulunur ve bu da dil için yapı taşları sağlar ve ebeveyn-çocuk bağını güçlendirir. Ayrıca, araştırmalar erken bebeklik ve yürümeye başlayan çocukluk döneminde yüksek sesle okumanın niteliğinin ve niceliğinin önemini vurguluyor.
Şöyle düşünün: Küçük çocuğunuza okuduğunuzda...
Bebeğiniz farklı duyguları ve ifade edici sesleri öğrenir ve bu da onun yeni gelişen sosyal ve duygusal gelişimini destekler.
Sık sık kelimelere ve resimlere işaret edersiniz ve sorular sorarsınız ("Yavru köpek nerede?"), bu da bebeğin düşünme becerilerini ve sosyal gelişimini destekler.
Bebeğiniz seslerinizi taklit etmeye çalışır, kelimeler öğrenir ve resimleri tanımaya başlar... bunların hepsi dil becerilerini geliştirir.
En küçük gruba okurken, yüzler, kontrast renkler ve farklı desenler içeren kitaplar alın. 4 ila 6 aylık bebekler için aynısını daha fazla yapın ve tekrarlayan veya uyaklı metinler içeren okumalar arayın.
Bebeğiniz farklı duyguları ve ifade edici sesleri öğrenir ve bu da onun yeni gelişen sosyal ve duygusal gelişimini destekler.
Sık sık kelimelere ve resimlere işaret edersiniz ve sorular sorarsınız ("Yavru köpek nerede?"), bu da bebeğin düşünme becerilerini ve sosyal gelişimini destekler.
Bebeğiniz seslerinizi taklit etmeye çalışır, kelimeler öğrenir ve resimleri tanımaya başlar... bunların hepsi dil becerilerini geliştirir.
En küçük gruba okurken, yüzler, kontrast renkler ve farklı desenler içeren kitaplar alın. 4 ila 6 aylık bebekler için aynısını daha fazla yapın ve tekrarlayan veya uyaklı metinler içeren okumalar arayın.
Uyku
Her zaman öyle görünmese de, bebekler ilk yıllarının çoğunu uyuyarak geçirirler! Tüm bu ZZZ'ler bebeğinizin beyninin büyümesine yardımcı olmak için gereklidir. Sonuçta, sinirsel bağlantılar ve duyusal anılar uyku sırasında bir araya gelir! Çocuğunuz için tutarlı, öngörülebilir ve rahatlatıcı bir uyku rutini belirleyin. Bebeğin ilk yıllarında olumlu uyku uygulamaları oluşturmak, iyi bir uyku ve beyin gelişimi için ortamı hazırlar. Örneğin, Epidemiology and Community Health Dergisi'nde yayınlanan bir araştırma, erken çocukluk döneminde (özellikle 3 yaşında) tutarsız uyku saatlerinin 7 yaşına gelindiğinde okuma, matematik ve mekansal farkındalık puanlarının düşmesine yol açabileceğini buldu.
Bebeğinizin Beyin Gelişimi Hakkında Son Düşünceler
Küçük çocuğunuzun beyninin büyük bir kısmı ilk üç yılında gelişirken, bu, üçüncü doğum günü mumlarını üflediklerinde tüm bu heyecan verici ilerlemenin durduğu anlamına gelmez! Aslında, sosyal, duygusal ve bilişsel yetenekleri içeren beyin bölgeleri ergenlik ve erken yetişkinlik yıllarında da gelişmeye devam eder. Bu yüzden, yukarıdakilerin hepsini yapmaya ve uyum sağlamaya devam edin! Aynı zamanda, bebeklik ve erken çocukluk döneminde aşırı stres veya ihmal yaşamış çocukların mahkum olmadığını bilin. Bu değerli çocuklar beyin gelişimi üzerinde olumsuz etkilere maruz kalma riski daha yüksek olsa da, güvenilir, güvenli ve besleyici ilişkiler kurmak (ve gerektiğinde uygun tedavi) ideal bir başlangıç yapamayan küçük çocuklara önemli ölçüde yardımcı olabilir.